Ülkemizde Düzenleyici Etki Analizi’ne (DEA) ilişkin ilk çalışmalar, üyesi olduğumuz Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) bünyesinde 2001 yılında yürütülen “Türkiye Düzenleyici Reform İncelemesi” neticesinde yayımlanan raporla birlikte başlamıştır. DEA’ya ilişkin çalışmaların kurumsal düzeyde yürütülebilmesi amacıyla 2005 yılında Başbakanlık bünyesinde “İyi Düzenleme (Düzenleyici Reform) Grubu” oluşturulmuştur. 17/02/2006 tarihinde yayımlanan “Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” ile 17/02/2007 tarihinden itibaren hazırlanacak kanun ve kanun hükmünde kararnameler ile Başbakanlıkça uygun görülecek diğer düzenleyici işlemler için DEA yapılması zorunlu hale getirilmiştir. Ayrıca, bu kapsamda hazırlanan “Düzenleyici Etki Analizi Rehberi” 03/04/2007 tarihli Resmî Gazete’de 2007/6 sayılı Başbakanlık Genelgesi ekinde yayımlanmıştır.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçilmesi ile birlikte, 2006 yılında yayımlanan Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’in dayanağı olan 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 2018’de yürürlükten kaldırılmıştır. Böylelikle 2006 yılında yayımlanmış olan Yönetmelik’in kanun teklifine ilişkin hükümleri geçerliliğini yitirmiş ve yürütme organının kanun teklifleri için DEA yapma yükümlülüğü ortadan kalkmıştır.
24/02/2022 tarihli ve 31760 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ile 2006’da yayımlanan Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. 2022 yılında yürürlüğe konulan Yönetmelik ile kamu kurum ve kuruluşlarına kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, Cumhurbaşkanı kararı, yönetmelik ve diğer düzenleyici işlemlerine taslak hazırlama yetki ve görevi verilmiştir. 2022 yılında yayımlanan Yönetmelik’in Düzenleyici Etki Analizi başlıklı 26’ncı maddesinde ilgili bakanlık veya kamu kurum ve kuruluşu tarafından hazırlanan kanun ve Cumhurbaşkanlığı kararnamesi taslakları için DEA yapma yükümlülüğü getirilmiştir.
2022 yılında yayımlanan Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’te DEA,
“Kanun ve Cumhurbaşkanlığı kararnamesi taslaklarının bütçeye, mevzuata, sosyal, ekonomik ve ticari hayata, çevreye ve ilgili kesimlere etkilerini göstermek üzere hazırlanan ön değerlendirmeyi ifade eder” şeklinde tanımlanmıştır. Yönetmelikle, kamu idarelerine kanun ve Cumhurbaşkanlığı kararnamesi taslakları için Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanacak usul ve esaslar kapsamında DEA yapma görevi verilmiştir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi komisyonlarında görüşülecek olan kanun teklifleriyle ilgili DEA yapılmasının komisyon başkanlıklarınca istenilmesi hâlinde, DEA’nın Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı koordinasyonunda yapılması esastır. Ayrıca, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı, ilgili bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarından veya Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığından DEA yapılmasını isteyebilmektedir.
Yönetmelik’in 26’ncı maddesine göre, DEA’nın hangi kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesi taslakları için hazırlanacağı, DEA’da yer alacak hususlar, DEA’nın yapılmasına dair ilkeler ve diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanarak Cumhurbaşkanınca belirleneceği hüküm altına alınmıştır. Bu çerçevede hazırlanan Düzenleyici Etki Analizinin Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar 04/06/2022 tarihli ve 31856 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Öte yandan, DEA’ya ilişkin iş ve işlemlerin yürütülebilmesini teminen Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı nezdinde Düzenleyici Etki Analizi Dairesi kurulmuştur.